با تشکر از حضور در این مصاحبه لطفا خودتان را معرفی کرده و سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی خود و فعالیت‌های مرتبط با این پژوهش را بیان فرمایید

سلام و ادب. من علی کبیر، پزشک متخصص بیماری‌های داخلی و اپیدمیولوژیست و دانشیار هستم. دارای مدرک MPH و کارشناس ارشد آموزش پزشکی نیز هستم. از سال 1376 اهتمام به فعالیت‌های پژوهشی با تمرکز بیشتر در زمینه بیماری‌های گوارش و کبد، متابولیک و چاقی دارم.

یک فصل کتاب انگلیسی، 6 کتاب فارسی، 290 مقاله انگلیسی، 50 مقاله فارسی، برگزیده پانزدهمین جشنواره تحقیقاتی علوم پزشکی رازی و از دانشمندان یک درصد برتر دنیا هستم. مدیر آموزش مداوم و مرکز مطالعات دانشگاه و قائم مقام مرکز مطالعات وزارت بهداشت و مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت بوده ام.

با تلاش جمعی همکاران زیادی در طول سال‌ها در مرکز تحقیقات جراحی‌های کم تهاجمی دانشگاه، اطلاعات ملّی جامعی راجع به بیماران دچار افزایش وزن و چاقی جمع شده که از اطلاعت منتخب کشور است و مفتخر به کسب جایزه شده و مورد تائید و تشویق انجمن بین المللی جراحان چاقی و متابولیک نیز شده است. به برکت چنین تلاشی، امکان انجام تحقیقات زیادی در این مرکز فراهم است که امکان استفاده از آن برای همه محققین علاقه مند در هر جای کشور نیز فراهم شده است. در این تحقیق نیز از همین داده ها استفاده شده است.

دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی و پژوهش چه بود و چه کسانی در این تحقیق یاری دهنده شما بودند؟

کبیر: دلیل اصلی انتخاب این پژوهش تازگی موضوع و البته اهمیت یافتن اندیکاسیون‌های جدید (عوامل و شرایطی که دلالت بر انجام دادن یک اقدام پزشکی یا مصرف یک دارو می کند) و بازبینی راهنماهای بالینی در زمینه جراحی چاقی بود، چرا که به نظر می رسد بسیاری دیگر اندیکاسیون‌ها را می‌توان برای این نوع جراحی در نظر گرفت ولی هنوز مطالعه ای بر روی آن انجام نشده است.

در طراحی، اجرا، آنالیز و گزارش این تحقیق سه پزشک محقق جوان و باانگیزه به نام های دکتر پارسا پناهی، دکتر آرش عبداللهی و دکتر یگانه کریمی بسیار تلاش کردند. بسیاری از همکارانی که در طی سال‌ها در انجام جراحی‌ها، معاینات بیماران، انجام آزمایشات، ورود و اصلاح داده‌ها و بسیاری از اجزا دیگر این طرح همکاری داشتند نیز قدردانی کنم. سربازان گمنام پژوهش که در بسیاری از آنها در تحقیقات نمی‌توان از تک تک آنها نام برد. همکارانی نیز در مراحل مختلف به این طرح اضافه شدند که متاسفانه نتوانستند با وجود علاقه شان تا مراحل پایانی ما را همراهی کنند.

پژوهش تان را معرفی کرده و با معرفی ویژگی و نوآوری‌های آن درخصوص موضوعات و محورهای آن شرح دهید

کبیر: با وجود ذکر عبارت متابولیک در عنوان "جراحی چاقی و متابولیک" وجود سندروم متابولیک به تنهایی در بیماران دچار درجات خفیف تری از چاقی (کلاس 1 و 2) که توده بدنی کمتر از kg/m2 40 دارند، معیاری برای انجام جراحی چاقی نیست. از طرفی به دلیل وجود درجاتی از اختلال متابولیسم قند و چربی در این افراد و فشارخون بالا و سودمندی ثابت شده جراحی چاقی در این اختلالات، نیاز بود که سودمندی احتمالی جراحی چاقی در بیماران دارای سندروم متابولیک بررسی شود تا در صورت تاثیر سودمند و عوارض کم، بتوان این بیماران را از چنین درمانی که سودمندی‌های جانبی فراوانی نیز دارد، بهره مند کرد.

هدف از انجام این پژوهش بررسی اثربخشی جراحی چاقی بر بهبود سندرم متابولیک در بیماران با چاقی کلاس 1 و 2 بود. تاکنون مطالعات بسیاری کمی در این زمینه انجام شده بود و با توجه به تعدد بیماران جراحی شده در بیمارستان رسول اکرم (ص) و همچنین دسترسی به اطلاعات جراحی چاقی کشوری تصمیم به انجام این مطالعه گرفته شد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که جراحی چاقی، بدون افزایش عوارض، اثربخشی بهتری در کوتاه مدت، در درمان سندرم متابولیک در بیماران با چاقی کلاس 1 و 2 در مقایسه با درمان‌های غیرجراحی دارد. از این رو با انجام مطالعات بیشتر می‌توان سندرم متابولیک را حتی به عنوان یک اندیکاسیون جدید برای جراحی چاقی در بیماران با چاقی کلاس 1 و 2 معرفی کرد.

آیا این پژوهش به مرحله اجرا و یا بهره برداری درآمده است؟

کبیر: مقاله ای از آن آماده شده و در حال داوری است. امیدواریم با کارهای تکمیل کننده چنین مطالعات اولیه ای در آینده بتوانیم نشان دهیم آیا در نظر گرفتن سندروم متابولیک می‌تواند به عنوان معیار جدیدی برای جراحی چاقی در بیماران دارای چاقی کلاس یک و دو که فاقد چاقی مرضی هستند، در نظر گرفت یا خیر؟ بسیاری از مطالعات به تنهایی نمی‌توانند باعث تغییر در نظام پیشگیری و درمانی بیماران شوند. مطالعات متعدد، با پیگیری‌های نسبتا طولانی، با تعداد کافی نمونه، تحت شرایط استاندارد پژوهشی و در مناطق مختلف دنیا نیاز است تا بتوان تغییری در عملکرد پزشکان در برخورد با بیماران ایجاد کرد.

این طرح پژوهشی چه گره ای از مشکلات مردم باز خواهد کرد؟

کبیر: از آنجایی که نتایج این طرح نشان داده است که بیماران مبتلا به سندرم متابولیک از جراحی چاقی سود می‌برند، می‌توان با استناد به این نتایج و نتایج مطالعات بعدی در این زمینه در آینده سندرم متابولیک را اندیکاسیونی برای جراحی چاقی در نظر گرفت و در آینده افراد مبتلا به سندرم متابولیک با چاقی کلاس 1 یا 2 نیز تحت پوشش بیمه برای عمل جراحی قرار گیرند. 

انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و یا توسعه فعالیت‌های مشابه چیست و چه راهکارهایی را پیشنهاد می‌کنید.

کبیر: داشتن نقشه راه پژوهش و ابرپروژه هایی که چندرشته ای، بین رشته ای و پیوند دهنده علوم پایه و بالین باشد، از ایده تا محصول را در بر بگیرد. حمایت از محصول در تولید و بازاریابی داشته باشد. شبکه ای از محققین جوان مراکز مختلف با امکان همکاری بین مراکز و همکاری اساتید و پرسنل بازنشسته با محققین مشغول به کار و اساتید فعال در دانشگاه و خارج دانشگاه را فراهم کند. ارتباط بین المللی اساتید را امکان سنجی و زمینه‌های آن را فراهم کند، از فارغ التحصیلان دانشگاه در هر جای دنیا کمک بگیرد، و بسیاری امور دیگر که بدنه نحیف تحقیقات، کمبود بودجه، ایده های ضعیف و سرعت پائین رشد علمی بومی شده و پاسخگوی نیازهای واقعی جامعه را تا حدی جبران کند و ارتقاء دهد.

اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه‌های جاری، آینده و اهداف تان دارید در خاتمه این گفت‌وگو بفرمایید.

کبیر: نظر به این که مرکز تحقیقات ما قطب علمی کشوری و نخستین مرکز مصوب فدراسیون جراحی چاقی و متابولیک در منطقه و آسیا است، با وجود امکانات علمی و نیروی انسانی و تمایل مرکز، بانک داده با بیش از 13 سال پیگیری بیماران، انجام انواع مختلف اعمال جراحی و روش‌های غیرجراحی، انجام تمام امور مرتبط با پیشگیری و درمان چاقی شامل مداخلات تغذیه ای، پزشکی ورزشی، روانشناختی، جراحی و سایر روش‌های نوین، آمادگی همکاری با محققین علاقه‌مند در این زمینه را داریم. بر اساس نقشه جامع علمی موجود، در همه زمینه‌های مرتبط با چاقی از جمله علوم پایه و بالینی، با بهره گیری از هوش مصنوعی و دیتای بزرگ، طرح‌هایی در دست اجرا برای پیشبرد نقشه راه پژوهشی خود داریم که به‌صورت همکاری تیمی در حال انجام و پیگیری است.