آقای دکتر غلامرضا معصومی مجری طرح تحقیقاتی با عنوان "طراحی مدل ارتباطات خطر سلامت در تجمعات انبوه" در گفتگویی به تشریح این طرح پرداخت.

-

1- با تشکر از حضور در این مصاحبه، لطفا خودتان را معرفی کرده و سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی خود و فعالیت های مرتبط با این پژوهش را بیان کنید:

دکتر غلامرضا معصومی هستم. متخصص طب اورژانس و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران. فعالیت های بنده در حوزه بلایا بر می گردد به ۱۵ سال قبل که مسئولیت مرکز مدیریت حوادث و فوریت های پزشکی کشور را داشتم. مدیریت و دبیرخانه کارگروه بهداشت و درمان در حوادث و بلایا آن مرکز بود که طبعیتا به فراخور شغلم درگیر بحث بحران در حوزه سلامت بودم و از طرفی رشته دکترای تخصصی سلامت در بلایا و فوریت ها را با کمک دوستان راه اندازی کردیم که از همان ابتدا تدریس و حضور در بورد این رشته باعث شد که در این حوزه فعالیت بیشتری داشته باشم.

2- دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی چه بود و چه کسانی در این پژوهش یاری دهنده شما بودند؟

دلیل اصلی علاقه بنده به حوزه بلایا است و بحث بسیار با اهمیت ارتباطات خطر در این حوزه. همسر بنده سرکار خانم دکتر دهقانی، که خودشان هم از درس آموخته های حوزه سلامت در بلایا هستند و همچنین تبحر عملی بسیار خوبی در حوزه ارتباطات خطر و مشارکت اجتماعی دارند اصلی ترین فردی بودند که بنده را در این مسیر یاری کردند و یا شاید بهتر باشد بگویم که بنده در این مسیر ایشان را کمک کردم. خانم دکتر زهرا اسکندری که دانش آموخته این رشته بودند و الان هم مدیر گروه رشته در دانشگاه علوم پزشکی البرز هستند که تجارب خوبی در حوزه پژوهش در بلایا و تجمعات انبوه دارند از دیگر اعضا اصلی این کار محسوب می شوند. البته همکاران دیگر هم بودند که همگی در حوزه سلامت در بلایا فعالیت دارند.

3- پژوهش تان را معرفی کرده و با معرفی ویژگی ها و نوآوری های آن در خصوص موضوعات و محورهای آن شرح دهید:

خصوصیت و نوآوری اصلی این پژوهش دقیقا در عنوان است و آن هم این که حوزه ارتباطات خطر از حوزه های زمین مانده در بحث بلایا و تجمعات انبوه است که بسیار راه نرفته دارد. ارتباطات سلامت فرآیندی پویا و درازمدت است که می تواند نقش مهمی در بهبود مدیریت سلامت در تجمعات جمعی داشته باشد. ایجاد یک فرآیند پویا و کارآمد از ارتباطات سلامت و مشارکت جامعه می تواند منجر به تصمیمات مدیریتی موثر و کمک به کاهش آسیب پذیری جامعه شود. هدف از این مطالعه طراحی یک مدل ارتباط سلامت بود که به طور خاص برای تجمعات انبوه طراحی شد. در واقع در این مطالعه تلاش کردیم که راهکاری عملیاتی و مناسب برای پیاده سازی مناسب این ضرورت بیابیم و نشان دهیم.

این پژوهش یک مطالعه کیفی اکتشافی است که طی سال های 2023 و 2024 با رویکرد نظریه زمینه ای انجام شده است. شرکت کنندگان به صورت هدفمند انتخاب شدند و برای جمع آوری داده ها از مصاحبه های فردی نیمه ساختاریافته و عمیق و برای تحلیل مصاحبه ها از پنج مرحله تحلیل مبتنی بر مقایسه مستمر استفاده شد. کدگذاری باز، توسعه مفاهیم با توجه به ویژگی ها و ابعاد آنها، تجزیه و تحلیل داده ها برای زمینه، ورود فرآیند به تجزیه و تحلیل و ادغام طبقات استفاده شد.

در این مطالعه 14 نفر از مدیران و کارشناسان حوزه ارتباطات سلامت شرکت کردند. در تجزیه و تحلیل داده‌ها، چهار موضوع اصلی شناسایی شد: عوامل زمینه‌ای (زیرساخت‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، موقعیت سیاسی، وضعیت قومیتی و زبانی، سطح سواد سلامت)، عوامل علی (عوامل تسهیل‌کننده، عوامل علّی کاهش‌دهنده)، راهبردها (ایجاد خطر). فرآیند ارتباط، شناسایی گروه‌های مخاطب، تولید محتوای فعال، ایجاد جریان ارتباط و اطلاعات، اطلاع‌رسانی و آگاهی به موقع، کمپین‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی، ارتباطات تعاملی، و پیامدها (مدیریت شایعات و بیماری‌های اطلاعاتی، افزایش مشارکت اجتماعی، تقویت سواد سلامت، ارتقای تغییرات در رفتارهای بهداشتی، حصول اطمینان از مدیریت موثر سلامت در تجمعات جمعی).

4- آیا این پژوهش به مرحله اجرا و بهره برداری رسیده است؟

هنوز به صورت کامل به اجرا و بهره برداری نرسیده ولی هر بحرانی که رخ می دهد و هر تجمع انبوهی که ایجاد میشود این بحث قوت می گیرد و نسبت به دفعات قبل اقدات لازم در این حوزه بیشتر اهمیت داده شده و بهتر اجرا می شوند.

5- این طرح پژوهشی چه گره ای از مشکلات مردم باز خواهد کرد؟

بزرگترین کمکی که این پروژه برای مردم انجام می دهد این است که برنامه ریزان و مدیران نحوه برخورد مناسب تری با مردم خواهند داشت و اطلاعات مفید و صحیح را به صورت درست و کامل به مردم می رسانند و از طرفی مردم نیز یاد خواهند گرفت که چگونه از این ساختار بهره برداری کنند.

6- انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و یا توسعه فعالیت های مشابه چیست و چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟

بیشترین خواسته ای که از مسئولان هست اهمیت دادن و حمایت کردن پروژه های تحقیقاتی است که ارزش عملیاتی و خدماتی دارند و با این کار نه تنها مسیرهای بهتری برای ارائه خدمات به مردم باز می کنند بلکه هزینه های این ارائه خدمات و زمان آن را کوتاه خواهند کرد. با اجرایی کردن راهکارها، مدل ها و الگوها که از مسیر پژوهش حاصل شده است می توان فرایندهای اجرایی را تقویت و در مسیر درست هدایت کرد.

7- اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه های جاری، آینده و اهداف تان دارید در خاتمه این گفتگو بفرمایید:   

ما سعی کردیم زنجیره پژوهشی در حوزه ارتباطات خطر و همچنین تجمعات انبوه تشکیل بدهیم. طراحی و اعتباریابی ابزار ارزیابی درک خطر عموم مردم در تجمعات انبوه، طراحی و اعتباریابی مدل ارتباطات خطر سلامت معلولین در حوادث و فوریت ها، طراحی مدل ارتباطات خطر و مشارکت اجتماعی کودکان و نوجوانان در همه گیری ها، شناسایی مولفه های موثر بر مشارکت معلولین در مدیریت خطر حوادث و بلایا: با تاکید بر ناشنوایان و ارایه خدمات سلامت به معلولان در تجمعات انبوه: چالش ها و راهکارها در راه پیمایی اربعین از دیگر فعالیت های پژوهشی تیم ما در این حوزه هاست.